Betekeniseconomie

Voor een betekenisvolle samenleving

De opkomst van de betekeniseconomie

In het jaar 2012 kwam Triodos Bank met de campagne Klein. Het nieuwe groot. Het bijbehorende televisiefilmpje begint als volgt: “We leven in een geweldige tijd. Dat hoor je niet vaak, op het nieuws, of in de krant. Daarom zeg ik het nog maar een keer. We leven in een geweldige tijd” De optimistische boodschap van Triodos van toen was op zijn minst opmerkelijk te noemen gezien de toestand in de wereld. Nu, 4 jaar later, lijkt deze boodschap helemaal krankjorum, toch? Kijk om je heen. Volg het nieuws. De wereld staat in brand, angst regeert en oplossingen lijken ver weg.

We mogen echt optimistisch zijn

Hoe gek het ook klinkt, er is daadwerkelijk reden voor optimisme. We zijn namelijk bezig om onze opvattingen over economie en samenleving en over de rol en verantwoordelijkheid van bedrijven en organisaties daarbinnen bij te stellen. Economische voorspoed is niet langer zaligmakend en het belangrijkste om na te streven. En bedrijven bestaan niet (langer) om zoveel mogelijk winst te maken voor zichzelf maar om zoveel mogelijk bij te dragen aan een leefbare en duurzame wereld. Ze moeten het niet zozeer goed doen, ze dienen vooral goed te doen. Dit zijn opvattingen die ik meer en meer mensen hoor uitdragen en die, daarvan ben ik overtuigd, de sleutel vormen tot een duurzaam leefbare samenleving. Omdat een betere wereld begint bij betere economisch-maatschappelijke uitgangspunten.

We zijn het cynisme voorbij

De roep om een ‘nieuwe economie’ is niet nieuw, zulke geluiden horen we al lange tijd. Wat wel nieuw is, is dat we het cynisme voorbij zijn. We beginnen nu werkelijk te geloven dat het anders kan en we laten dat ook zien. We doen het anders. Overal bouwen mensen aan een samenleving die gebaseerd is op andere uitgangspunten dan die ons met de paplepel van de vrijmarkteconomie zijn ingegoten omdat ze tot de conclusie komen dat deze uitgangspunten hun houdbaarheidsdatum hebben overschreden.

We willen meer betekenis…

Ik noem deze samenleving de betekenismaatschappij en het onderliggende economische model de betekeniseconomie. Dit is een economie met betekenis als koopwaar en als drijvende kracht achter het handelen van bedrijven. Een economie waarin bedrijven streven naar betekenismaximalisatie in plaats van winstmaximalisatie omdat zij begrijpen dat het streven naar winst niet betekenisvol is, maar het streven naar betekenis wel winstgevend. De belangrijkste vraag voor bedrijven in de betekeniseconomie is: ‘Hoe kan ik meer betekenen in het leven van mijn klanten, mijn collega’s en de maatschappij?’

…dus zullen we anders moeten denken en doen

Vergis je niet in de enorme verandering in denken en doen die de opkomst van de betekeniseconomie met zich meebrengt. De betekeniseconomie vormt de economische ziel van een solidaire samenleving die gebaseerd is op onderling vertrouwen, gemeenschappelijkheid en gunnen. Een samenleving waarin het hebben van een geweten weer meetelt en niet afgedaan wordt als halfzachte lariekoek voor naïevelingen. Een samenleving waarin mensen het niet in de eerste plaats goed willen hebben voor zichzelf, maar voor de mensen om hen heen. Een samenleving waarin geld belangrijk is maar niet een allesoverheersend doel op zich. En een samenleving, tot slot, waarin bedrijven uit overtuiging hun eigen lot verbinden aan het lot van de samenleving waarvan zij deel uitmaken. Elk bedrijf is een maatschappelijke onderneming, per definitie. Hoe zou de wereld eruitzien als zij zich zo zouden gedragen?

Voorgaande tekst vormt de inleiding van het artikel dat ik schreef voor het Tijdschrift voor Economisch Onderwijs met de titel ‘Marketing in het tijdperk van de betekeniseconomie’. Je vindt het hele artikel hier.

Tijd voor de betekeniseconomie. Het verhaal over onze economie dat ze je nooit vertellen

Oneindige economische groei als oplossing voor alles? Individuele hebzucht als belangrijkste menselijke drijfveer? Bedrijven die ten koste van alles winst moeten maken?

Verbaas jij je ook over de vanzelfsprekendheid waarmee we bepaalde ideeën over onze economie blijven aannemen als de beste ideeën om onze samenleving op te baseren?

Dit boek maakt duidelijk hoe het zover gekomen is en vertelt je een ander verhaal over onze economie. De tien uitgangspunten van de betekeniseconomie bieden inspiratie en houvast aan iedereen die werk wil maken van een economie die past bij de huidige tijd en die vertrouwen geeft voor de toekomst.

Wat typeert de betekeniseconomie?

‘Betekenisvolle ondernemers beginnen niet met een business idee, maar met een maatschappelijk probleem. Dat is echt een cruciaal verschil. Dat is een volstrekt nieuw paradigma. Ze beginnen allemaal met een probleem waar ze zich betrokken bij voelen en dat ze op willen lossen en daar verzinnen ze een bedrijf bij. En dat bedrijf heeft maar een primair doel en dat is dat probleem oplossen.’ Kees Klomp

Laat je inspireren door deze verkorte Tegenlichtuitzending Rendement van geluk die een goede eerste indruk geeft van de betekeniseconomie.

Handvest van de betekeniseconomie

Ik heb de betekeniseconomie uitgewerkt in tien uitgangpsunten waaraan iedere persoon en iedere organisatie zich kan spiegelen. Dit handvest kun je hiernaast downloaden.

Vragen naar aanleiding van het handvest:

  • Geloof je dat het mogelijk is om te ondernemen vanuit deze uitgangspunten?
  • Met welke uitgangspunten ben je het eens en met welke ben je het oneens?
  • Welke uitgangpsunten spreken je het meest aan?
  • Welke uitgangspunten pas je nu al toe in je onderneming?
  • Met welke uitgangspunten zou je meer willen doen?
  • Wat houdt je daarbij tegen?

Draag bij

In april 2017 hebben Gert Disberg, Peter ter Horst, Mark de Lat, Hans Oude Avenhuis en ik de Stichting Betekeniseconomie in Twente opgericht. Ons doel: de transformatie en transitie naar een betekenisvolle samenleving in Twente stimuleren. Dat doen we door:

  1. Mensen bewust te maken van wat de betekeniseconomie inhoudt en betekent;
  2. Ervaringen uit te wisselen over het in de praktijk brengen van de betekeniseconomie;
  3. Experimenteren rondom de betekeniseconomie te initiëren en initiatieven met betrekking tot de betekeniseconomie te faciliteren.

Zo willen we de rest van Nederland inspireren om ook te bouwen aan een betekenisvolle samenleving. Het schema hiernaast maakt duidelijk waarmee we ons bezig houden en op welke wijze je kunt bijdragen als je dat wilt. Ik nodig je van harte uit om je ideeën in te brengen en je met vele andere ondernemende mensen in te zetten voor de betekeniseconomie. Het is niet ingewikkeld. Je kunt morgen beginnen. Gewoon doen.

Waarom bedrijven de wereld (niet) zullen verbeteren

De wintereditie van het magazine van New Financial Forum is uit. Eervol om ruimte te krijgen met mijn essay over het win/winisme naast de bijdragen van onder andere Friends of Charles Eisenstein en Katherine Trebeck. In dit essay, geïnspireerd op het boek Winners Take...

Hoe we de economie weer vóór ons kunnen laten werken

VPRO Tegenlicht ging in gesprek met Kees Klomp en mijzelf over koopzucht en consumentisme in het licht van de betekeniseconomie. We proberen duidelijk te maken dat economische groei problematisch is, reclame aanzet tot koopzucht, concurrentie in veel gevallen...

Interview Kaj Morel: Op weg naar een gewetensvolle economie

In het juli/augustus 2020 nummer van The Optimist NL is het interview gepubliceerd dat Mariska Van Doorn enige maanden geleden met mij voerde over de #betekeniseconomie. Blij en dankbaar dat ik dit kan delen. Is het niet wonderlijk dat wezenlijk andere economische...

Realistische retailers weten het al lang: economische groei is niet zaligmakend

In de blog die ik geschreven heb voor RetailInsiders betoog ik dat de betekeniseconomie aanknopingspunten biedt voor retailers die willen onderzoeken hoe ze in een economie die niet groeit toch een bloeiend bestaan kunnen leiden. Ik noem dat realistische retail, omdat...

Minder koopzucht is nodig, maar hoe?

Voor een duurzame, toekomstbestendige maatschappij moeten zowel consumenten, als bedrijven en de overheid, gezamenlijk een knop omzetten. Daarvoor pleit Kaj Morel, lector New Marketing bij Avans in BN/De Stem. De verantwoordelijkheid enkel bij consumenten neerleggen...

Vraag & Antwoord: Hoe werkt betekenisvol ondernemen?

"Als we spreken van sociaal ondernemers als aparte categorie, dan plaatsen we hen daarmee als het ware buiten het reguliere ondernemerschap. En dat is nu precies niet wat we moeten doen. Betekenisvol ondernemen gaat over de vraag hoe alle ondernemers meer betekenisvol...

De betekeniseconomie zal jongeren een zorg zijn. Of niet?

Een thema dat me meer dan gemiddeld bezighoudt rondom de betekeniseconomie is wat de jongeren van nu eraan willen en kunnen bijdragen. Ik maak me daar zorgen over en denk dat we veel jonger dienen te beginnen met het meenemen van onze kinderen in een ander verhaal...

100 Jaar Van Maerlantlyceum Eindhoven: Tijd voor de betekeniseconomie

Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het Van Maerlantlyceum in Eindhoven mochten Godelieve Spaas en ik samen met initiatiefnemer Pieter Donders een bijeenkomst van anderhalf uur verzorgen over de nieuwe economie. Onze locatie: het muzieklokaal. Tussen...

Moedig op zoek naar het goede gesprek

Op 13 juni is tijdens de conferentie Samen Langdurig Impact Maken = SLIM het magazine ‘SLIM. De overheid als partner in maatschappelijke opgaven’ gelanceerd met daarin een interview met collega lector Godelieve Spaas en mijzelf. Het magazine is online beschikbaar via...

Betekeniseconomie: wat is dat?

In de komende tijd verschijnt in de veertien kranten van uitgeverij Achterhoek Nieuws regelmatig een bijdrage waarin de betekeniseconomie centraal staat, en dan vooral de wijze waarop ondernemers hun bijdrage daaraan leveren. Ik...